Талпан энцефалитын профилактикалау
Федеральная служба по надзору в сфере защиты прав потребителей и благополучия человека проинформировала, что с 15 марта 2023 года начался еженедельный мониторинг за нападениями клещей и инфекциями, передающимися через их укусы.
Клещи являются переносчиками тяжелых вирусных заболеваний − клещевого энцефалита и клещевого иксодового боррелиоза (болезнь Лайма), поражающих нервную систему и вызывающих неврологические нарушения. Последствия укуса инфицированного клеща могут быть разными: от полного выздоровления до нарушений здоровья, приводящих к инвалидности и смерти.
Как можно заразиться?
Возбудитель болезни передается человеку в первые минуты присасывания зараженного вирусом клеща вместе с обезболивающей слюной:
- при посещении неблагополучных по клещевому вирусному энцефалиту территорий в лесах, лесопарках, на индивидуальных садово-огородных участках;
- при заносе клещей животными (собаками, кошками) или людьми – на одежде, с цветами, ветками и т. д. (заражение людей, не посещающих лес);
- а также, при употреблении в пищу сырого молока коз (чаще всего), овец, коров, буйволов, у которых в период массового нападения клещей вирус может находиться в молоке. Поэтому в неблагополучных территориях по клещевому энцефалиту необходимо употреблять этот продукт только после кипячения. Следует подчеркнуть, что заразным является не только сырое молоко, но и продукты, приготовленные из него: творог, сметана и т.д.;
- при втирании в кожу вируса при раздавливании клеща или расчесывании места укуса.
Эндемичными по клещевому вирусному энцефалиту являются 30 административных территорий республики: Агрызский, Азнакаевский, Аксубаевский, Актанышский, Алькеевский, Алексеевский, Альметьевский, Бавлинский, Бугульминский, Елабужский, Заинский, Лениногорский, Менделеевский, Мензелинский, Муслюмовский, Нижнекамский, Новошешминский, Нурлатский, Сабинский, Спасский, Тукаевский, Тюлячинский, Чистопольский, Черемшанский, Ютазинский, Высокогорский, Верхнеуслонский, Лаишевский районы, г.Набережные Челны, г.Казань.
Какие основные признаки болезни?
Для клещевого энцефалита характерна весенне-осенняя сезонность, связанная с периодом наибольшей активности клещей. Инкубационный (скрытый) период длится чаще 10-14 дней, с колебаниями от 1 до 60 дней.
Болезнь начинается остро, сопровождается ознобом, сильной головной болью, резким подъемом температуры до 38-39 градусов, тошнотой, рвотой. Беспокоят мышечные боли, которые наиболее часто локализуются в области шеи и плеч, грудного и поясничного отдела спины, конечностей. Могут отмечаться: светобоязнь, боли в глазных яблоках, в горле при глотании и его покраснение. Заболевание опасно развитием тяжелых форм с поражением центральной нервной системы (головного и спинного мозга), сопровождается параличами и высокой летальностью.
Инкубационный период при клещевом боррелиозе составляет от 2 до 32 дней. Заболевание может протекать как острая вирусная инфекция и сопровождаться такими симптомами как озноб, незначительное повышение температуры, головная боль, слабость, утомляемость. На месте присасывания клеща появляется распространяющееся кольцевидное покраснение, которое иногда увеличивается в диаметре до 60 см. Опасность клещевого боррелиоза заключается в том, что вирус может поражать многие органы и системы человека (нервная и сердечно - сосудистая системы, опорно-двигательный аппарат, кожа, глаза, печень, селезенка и др. органы).
Кто подвержен заражению?
К заражению восприимчивы все люди, независимо от возраста и пола.
Наибольшему риску подвержены лица, деятельность которых связана с пребыванием в лесу – работники леспромхозов, геологоразведочных партий, строители автомобильных и железных дорог, нефте- и газопроводов, линий электропередач, топографы, охотники, туристы. Горожане заражаются в пригородных лесах, лесопарках, на садово-огородных участках.
Как можно защититься от клещевого вирусного энцефалита?
Заболевание клещевым энцефалитом можно предупредить с помощью неспецифической и специфической профилактики.
Неспецифическая профилактика включает применение специальных защитных костюмов (для организованных контингентов) или приспособленной одежды, которая не должна допускать заползания клещей через воротник и обшлага. Рубашка должна иметь длинные рукава, которые у запястий укрепляют резинкой. Заправляют рубашку в брюки, концы брюк - в носки и сапоги. Голову и шею закрывают косынкой.
Для защиты от клещей используют отпугивающие средства – репелленты, которыми обрабатывают открытые участки тела и одежду. Перед использованием препаратов следует ознакомиться с инструкцией.
Каждый человек, находясь в природном очаге клещевого энцефалита в сезон активности насекомых, должен периодически осматривать свою одежду и тело самостоятельно или при помощи других людей, а выявленных клещей снимать.
Меры специфической профилактики клещевого вирусного энцефалита включают:
- профилактические прививки против клещевого энцефалита проводятся лицам отдельных профессий, работающим в эндемичных очагах или выезжающих в них (командированные, студенты строительных отрядов, туристы, лица, выезжающие на отдых, на садово-огородные участки);
- серопрофилактику (непривитым лицам, обратившимся в связи с присасыванием клеща на эндемичной по клещевому вирусному энцефалиту территории, проводится только в лечебно-профилактических организациях).
Все люди, выезжающие на работу или отдых в неблагополучные территории, должны быть обязательно привиты.
Где и как можно сделать прививку от клещевого вирусного энцефалита?
Прививку от клещевого энцефалита можно сделать в прививочных пунктах на базах поликлиник, медсанчастей, здравпунктов учебных заведений после консультации врача.
Следует запомнить, что завершить весь прививочный курс против клещевого энцефалита необходимо за 2 недели до выезда в неблагополучную территорию.
Что делать и куда обращаться, если Вы не привиты и находились на опасной неблагополучной по клещевому энцефалиту территории и произошло присасывание клеща?
Не привитым лицам проводится серопрофилактика – введение человеческого иммуноглобулина против клещевого энцефалита в течение 96 часов после присасывания клещей и обращения в медицинские организации по показаниям.
Как снять клеща?
Лучше это сделать у врача в травматологическом пункте в поликлинике по месту жительства или любом травматологическом пункте.
Снимать его следует очень осторожно, чтобы не оборвать хоботок, который глубоко и сильно укрепляется на весь период присасывания.
При удалении клеща необходимо соблюдать следующие рекомендации:
- захватить клеща пинцетом или обернутыми чистой марлей пальцами как можно ближе к его ротовому аппарату и держа строго перпендикулярно поверхности укуса повернуть тело клеща вокруг оси, извлечь его из кожных покровов,
- место укуса продезинфицировать любым пригодным для этих целей средством (70% спирт, 5% йод, одеколон),
- после извлечения клеща необходимо тщательно вымыть руки с мылом,
- если осталась черная точка (отрыв головки или хоботка) обработать 5% йодом и оставить до естественной элиминации.
Бугульминское отделение Альметьевского филиала ФБУЗ «Центр гигиены и эпидемиологии в Республике Татарстан (Татарстан)"
ТАЛПАННАН САКЛАНУ ЧАРАЛАРЫ
Россия Федерациясе территориясендә талпаннарның активлык сезоны башлану турында Кулланучылар хокукларын яклау һәм кеше иминлеге өлкәсендә күзәтчелек буенча федераль хезмәт 2022 елның 15 мартыннан талпаннар һәм аларның тешләүләре аша тапшырыла торган инфекцияләргә һөҗүм итү буенча атна саен мониторинг башлануын хәбәр иттә.
Талпаннар авыр вирус авыруларын − талпан энцефалитын һәм талпан иксод боррелиозын (Лайм авыруы) таратучылар, нерв системасын зарарлаучы һәм неврологик бозулар китереп чыгаручы булып санала. Инфекцияле талпан тешләү нәтиҗәләре төрле булырга мөмкин: тулы терелүдән башлап гариплеккә һәм үлемгә кадәр.
Ничек йоктырырга була?
Авыру йоктыручы талпан вирусы зарарланган селәгәй белән бергә кешенең беренче минутларында кешегә тапшырыла:
* урманнарда, урман паркларында, шәхси бакча кишәрлекләрендә талпан вируслы энцефалит буенча имин булмаган территорияләрдә булганда;
• талпаннарны хаваннар (этләр, мәчеләр) яки кешеләр – кием-салым, чәчәкләр, ботаклар һ. б. лар белән алып кергәндә (урманга йөрмәүче кешеләр зарарлана);
• шулай ук кәҗәләр (барыннан да бигрәк), сарыклар, сыерлар, буйволлар (талпаннар күпләп һөҗүм иткән чорда вирус сөттә булырга мөмкин), сөтне кулланганда. Шуңа күрә талпан энцефалиты буенча имин булмаган территорияләрдә бу продуктны кайнатканнан соң гына кулланырга кирәк. Шунысын да билгеләп үтәргә кирәк, сөт кенә түгел, аннан әзерләнгән продуктлар: эремчек, каймак һ. б. продуктлар йогышлы чир чыганагы булып тора;
• талпанны тешләү урынын тартып алганда.
Талпан энцефалиты һәм талпан боррелиозы проблемасы безнең республика өчен актуаль. Нигездә Кама аръягы районнары һәм Кама аръягының берничә районы өчен.
Авыруның төп билгеләре нинди?
Талпан энцефалиты өчен талпаннарның аеруча актив булуы белән язгы-көзге сезонга хас. Инкубация (яшерен) чоры 10-14 көннән дә ешрак, 1-60 көн тирбәлеш белән дәвам итә.
Авыру кискен башлана, тән калтыравы, көчле баш авырту, 38-39 градуска кадәр температураның кискен күтәрелүе, күңел болгануы, косуы белән күзәтелә. Мускуллар авыртуы борчый, алар аеруча ешрак муен һәм иңсә өлкәсендә, арканың күкрәк һәм бил бүлегендә була. Яктыдан курку, күз алмаларында авырту, йотканда тамакта авырту һәм аны кызаруы булырга мөмкин. Авыру үзәк нерв системасы (баш һәм арка мие) зарарлану белән һәм авыр формаларга күчү белән куркыныч, параличлар һәм үлү очраклары күзәтелә.
Талпан боррелиозы вакытында инкубация чоры 2-32 көн тәшкил итә. Авыру кискен вируслы йогышы инфекция буларак узарга мөмкин, тән калтыравы, аз гына температура күтәрелүе, баш авырту, көчсезлек, арыганлык кебек симптомнар белән бергә барырга мөмкин. Талпан утырган урында кызарган боҗра буйлар барлыкка килә, ул кайчагында диаметрда 60 см. га кадәр арта. Талпан боррелиозы куркынычы шунда ки, вирус кешенең күп органнарын һәм системаларын (нерв һәм йөрәк - кан тамырлары системалары, терәк-хәрәкәт аппараты, тире, күзләр, бавыр, талак һ.б. органнар) зарарлый ала.
Кем зарарлана?
Авыруны йоктыру яшкә һәм җенескә карамый, барлык кешеләр дә дучар була.
Урманда булулары белән бәйле кешеләр – урман хуҗалыгы, геологик разведка партияләре хезмәткәрләре, автомобиль һәм тимер юллар, нефть һәм газүткәргечләр, электр тапшыру линияләре, топографлар, аучылар, туристларга - аеруча куркыныч яный. Шәһәр халкы шәһәр яны урманнарында, урман паркларда, бакча кишәрлекләрендә йоктыра.
Талпан энцефалитыннан ничек сакланырга була?
Талпан энцефалитын махсус булмаган һәм үзенчәлекле профилактика ярдәмендә кисәтеп була.
Махсус саклагыч костюмнар яки талпаннар керүгә юл куймаска җайлаштырылган махсус кием куллану. Күлмәкнең җиңнәре озын булырга тиеш, аның беләзекләрен резинкалар белән ныгытырга. Күлмәкне чалбарга, чалбарны – оекбашларга кигертергә һәм итекләргә кияргә. Башын һәм муенын косынка белән ябалар.
Тәннең ачык җирләрен талпаннардан саклау репеллентлар кулланырга мөмкин. Препаратларны куллану алдыннан инструкция белән танышырга кирәк.
Талпан энцефалитының табигый чыганагында булган һәр кеше бөҗәкләрнең активлыгы сезонында үз киемен һәм тәнен мөстәкыйль рәвештә яки башка кешеләр ярдәмендә карарга, ә табылган талпаннарны алырга тиеш.
Талпан вируслы энцефалитын махсус профилактикалау чаралары:
* талпан энцефалитына каршы профилактик прививкалар эндемик учакларда эшләүче яки аларга чыгучы (командировкаланган, төзелеш отрядлары студентлары, туристлар, ялга чыгучы затлар) аерым һөнәр ияләренә үткәрелә;
• серопрофилактика (прививкасыз затларга, талпан кадалу очраклары белән мөрәҗәгать иткәндә, бары тик дәвалау-профилактика оешмаларында гына үткәрелә).
Имин булмаган территорияләрдә эшкә яки ялга чыгучы барлык кешеләр, һичшиксез, прививка ясатырга тиеш.
Талпан энцефалитыннан прививканы кайда һәм ничек ясарга була?
Талпан энцефалитыннан прививканы поликлиникаларда, уку йортларының сәламәтлек саклау базаларында табиб консультациясеннән соң гына ясатырга була.
Шуны истә тотарга кирәк, талпан энцефалитына каршы прививка курсын имин булмаган территориягә чыкканчы 2 атна кала тәмамларга кирәк.
Республиканың 30 административ территориясе талпан вирусы энцефалиты буенча эндемик булып тора: Агерҗе, Азнакай, Аксубай, Актаныш, Әлки, Алексеевск, Әлмәт, Баулы, Бөгелмә, Алабуга, Зәй, Лениногорск, Менделеевск, Минзәлә, Мөслим, Түбән Кама, Яңа Чишмә, Нурлат, Саба, Спас, Тукай, Теләче, Чистай, Чирмешән, Ютазы, Биектау, Югары Ослан, Лаеш районнары, Чаллы шәһәре, Казан шәһәре.
Талпан энцефалиты буенча имин булмаган территориядә прививкаланмаган һәм талпан кадалган очракта, кая мөрәҗәгать итәргә?
Прививка ясатмаган кешеләргә серопрофилактика үткәрелә – талпан энцефалитына каршы кеше иммуноглобулинын 96 сәгать эчендә талпаннар кадалганнан соң һәм күрсәткечләр буенча медицина оешмаларына мөрәҗәгать иткәннән соң ясала.
Талпанны ничек алырга?
Моны яшәү урыны буенча поликлиникада яки травматология пунктында табибта эшләү яхшырак. Әгәр талпан тәнгә кадалып өлгергән булса, аны борыны өзелеп калмасын өчен саклык белән генә тартып чыгарырга кирәк.
Талпанны алганда түбәндәге киңәшләрне үтәргә кирәк:
• талпанны пинцет яки чиста марля белән әйләндерелгән бармаклар белән аның авыз аппаратына якынрак алырга һәм талпан остеннән перпендикуляр тотып борырга, аны тартып алырга,
• тешләү урынын махсус дезинфекция препаратлары (70% спирт, 5% йод, одеколон) белән эшкәртергә кирәк,
• талпанны тартып алганнан соң кулларны сабын белән яхшылап юарга кирәк,
• алынган талпанны яндырырга яисә дезинфекцияләүче эремәгә салырга кирәк
“Татарстан Республикасы буенча гигиена һәм эпидемиология үзәге” Әлмәт филиалының Бөгелмә бүлекчәсе